مون کیک چینی یا کیک ماه Chinese Mooncake یکی از بهترین فراورده‌های شیرینی‌پزی قدیمی در کشور چین به شمار می‌آیند. کیک ماه که نوعی شیرینی سنتی چینی است، غذای مخصوص فستیوال نیمه پاییز است که یکی از تعطیلات رسمی در کشور چین محسوب می شود.
این فستیوال با هدف تماشای ماه و پرستش قمری برگزار می‌گردد، به همین دلیل هم این شیرینی به نام مون کیک شهرت یافته است. چینی‌ها این مراسم را با دوستان و اعضای خانواده جشن می‌گیرند و کیک ماه که خوراکی مخصوص همین جشن است را پخته و میان مردم پخش می‌کنند.
طرز تهیه مون کیک
مون کیک معمولا گرد است و به ضخامت حدودا ۳ تا ۴ سانتی‌متر و قطر حدودا ۱۰ سانتی‌متر تهیه می‌شود. داخل کیک‌های ماه را با یک‌لایه ضخیم برنج متشکل از مواد مختلف مثل خمیر دانه گل نیلوفر آبی و لوبیای قرمز پر می‌کنند. در موارد انگشت‌شماری هم کیک ماه بخارپز یا سرخ‌شده نیز سرو می‌کنند. روی کیک‌های ماه که به‌صورت سنتی پخته می‌شوند چیزی به چینی نوشته می‌شود.این نوشته‌های چاپی معمولا حروف نشان دهنده هماهنگی و طول عمر و اسم قنادی و ماده درون کیک هستند. گاهی برای تزیین اطراف حروف هم گاهی شکل ماه، درخت مو، گل یا خرگوش به نماد ماه کشیده می‌شود.
مون کیک و طرفداران پر و پاقرص آن
این شیرینی خوشمزه بیشتر در مناطق شمالی و جنوبی چین مشهور است و معمولا همراه با چای سرو می‌شود. در چین امروزی، خانواده‌ها و تاجران این شیرینی را به‌رسم یادبود به فامیل، بستگان یا همکاران و مشتریان هدیه می‌دهند به همین خاطر تقاضا برای کیک‌های ماه باکیفیت و خوشمزه بالا رفته است.
چین از زمان‌های دور و دراز تاثیر زیادی روی کشورهای همسایه‌اش داشته است به همین خاطر فستیوال نیمه پاییز در سایر کشورهای آسیای شرقی نیز جشن گرفته می‌شود. مون کیک ها خوراکی خوشمزه و لذیذی در مالزی، اندونزی، ژاپن، ویتنام، تایوان، تایلند و سنگاپور نیز محسوب می‌شود. در کشورهای غربی نیز کیک های ماه طرفداران زیادی دارد.
کیک ماه، خوراکی خوشمزه جشنواره نیمه پاییز در چین
فستیوال نیمه پاییز رابطه نزدیکی با افسانه‌های چانگ ای (Chang E) دارد که الهه اسرارآمیز جاودانگی ماه بود. بر اساس کتاب باستانی اعیاد و رسوم چینی که لیجی (Liji) نام دارد، امپراتور چین باید در فصل پاییز برای ماه و در بهار برای خورشید قربانی می‌کرد.
نیمه پاییز پانزدهمین روز از هشتمین ماه قمری است. شب روز پانزدهم هشتمین ماه قمری نیز شب ماه (Night of the Moon) نام دارد. کیک‌های ماه نقش قابل‌توجه و شگفت‌آوری در عید نیمه پاییز دارند و هنوز هم در عصر مدرن و پس از گذشت این‌همه سال ذره‌ای از محبوبیت این شیرینی خوشمزه کم نشده است. ازنظر بسیاری کیک‌های ماه لازمه عید نیمه پاییز هستند که به آن عید کیک ماه هم می‌گویند.
تاریخچه مون کیک و انقلاب سلسله مینگ
داستان عامیانه‌ای هست که کیک‌های ماه به‌عنوان ابزار پیام‌های قاچاق برای سرنگونی و انقراض مغول‌ها استفاده می‌شد. اواخر سلسله یوان، انقلابیون مینگ از کیک‌های ماه برای سرنگونی و انقراض اشغال گران مغولی چین استفاده کردند. این قصه به نقشه ژو یوانژانگ و مشاورش لیو باون اشاره دارد.
آن‌ها شایعه بیماری مرگبار طاعون را پخش کردند و اینکه تنها راه جلوگیری و توقف این بیماری مسری خوردن کیک‌های ماه خاصی است. این شایعه می‌گفت که کیک‌های ماه مرده را زنده می‌کند و حتی قدرت خاصی هم به انسان می‌دهد. آن‌ها تصمیم گرفتند که پیام مخفی را داخل این کیک‌های ماه برای شورش چینی هان در عید نیمه پاییز یعنی پانزدهمین روز از هشتمین ماه قمری بگذارند.
این کیک‌ها علاوه بر این کاربرد ارتباطی دیگری هم داشتند. در روش دوم، پیام را روی کیک‌ها چاپ می‌زدند. کیک‌های ماه در بسته‌های چهارتایی عرضه می‌شد و نوشته رویشان یک معمای ساده بود. برای فهمیدن پیام روی کیک باید هرکدام از کیک‌های ماه را به چهار قسمت تقسیم کرده و پیام از میان این معمای ۱۶ تکه‌ای به دست می‌آمد. برای نابود کردن پیام نیز تکه‌های کیک را می‌خوردند.
انواع مون کیک در چین
هر منطقه از چین انواع مختلفی از مون کیک خاص خودش را دارد. مشهورترین کیک های ماه سنتی عبارت‌اند از:
- مون کیک پکنی
- مون کیک کانتونی
- مون کیک شانگهایی
- مون کیک هنگ کنگی
- مون کیک Suzhou
- مون کیک چائوشان (Chaoshan)
- مون کیک نینگبو (Ningbo)
- مون کیک یونان (Yunnan)
مون کیک پکنی
کیک ماه مدل پکن دو مدل دارد: یکی با خمیر فومی شکل سبک و دیگری با خمیر سفید پولکی ورقه ورقه‌ای. مدل کیک ماه پکنی که اغلب با دقت زیاد تزیین می‌شود معمولا داخلش شکوفه گیاه ویستریا (اقاقیای بنفش) و طعم و اسانس ولیک های کوهی دارد.
مون کیک کانتونی
اصالتا متعلق به استان‌های Guangxi و Guangdong (گوانگ دونگ) است که انواع مختلفی دارد. مواد تشکیل‌دهنده میانی این کیک نیز متفاوت است و در آن از خمیر دانه خربزه، خمیر دانه گل نیلوفر آبی، مغزها، قارچ، زرده تخم‌مرغ، مرغ، اردک، ژامبون و گوشت خوک کبابی شده استفاده می‌کنند. در برخی مدل‌ها هم چهار زرده تخم‌مرغ استفاده می‌شود که نماد چهار قمر ماه است. اخیرا کیک‌های ماهی در هنگ‌کنگ تهیه می‌کنند که از بستنی، ژله یا شکلات تهیه می‌شود.
مون کیک شانگهایی
کیک ماه مدل شانگهای ترد، غنی و پوسته روغنی دارد. مواد میانی پرطرفدار آن شبیه کیک ماه مدل کانتونی است و تقریبا شیرین می‌زند. داخلش از خمیر دانه گل نیلوفر آبی، خمیر شیرین شده لوبیای قرمز، خمیر گوش‌فیل و زرده تخم‌مرغ در وسط مواد میانی استفاده می‌کنند.
مون کیک هنگ کنگی
تقریبا همان کیک ماه مدل کانتونی است اما مدل‌های محلی‌اش مثل کیک ماه با پوسته سفید وارد بازار شده‌اند.
مون کیک سوشو
قدمتی بیش از هزار سال دارد. کیک‌هایی که به لایه‌های خمیر ورقه‌ای و ترکیبی از چربی و شکر مشهور هستند. این کیک‌ها انواع مختلفی دارند، معمولا کوچک هستند و دو نوع شیرین و طعم دار (اسپایسی) دارند. مدل‌های طعم دار (اسپایسی) را به‌صورت داغ سرو می‌کنند و معمولا داخلشان گوشت قیمه خوک می‌ریزند. در مدل کیک ماه لایه‌ای Suzhou معمولا در لایه میانی از نمک و فلفل استفاده می‌کنند.
مون کیک چائوشان
این شیرینی‌ها هم ترد و لایه‌ای هستند اما نسبت به مدل Suzhou بزرگ‌ترند و اندازه‌شان دقیقا هم‌اندازه کیک ماه مدل کانتونی است اما کمی نازک‌تر. این کیک‌ها را با مواد مختلفی پر می‌کنند که یکی از شاخص‌ترینشان رایحه چربی گوشت خوک بعد از کباب شدن است.
مون کیک نینگ بو
این کیک‌ها نیز از روی مدل کیک‌های ماه سبک Suzhou می‌پزند. این شیرینی به‌شدت در استان چجیانگ محبوب است و در داخل آن از ژامبون یا جلبک دریایی استفاده می‌کنند. این کیک‌ها به مزه تند و نمکی‌شان مشهورند.
مون کیک به سبک یونانی
مشخصه این مدل کیک‌ها ترکیب آردهای مختلف برای تهیه خمیر است. آرد گندم، آرد برنج و آرد باک ویت (گندم‌سیاه/ buckwheat). بیشتر کیک‌های ماه سبک یونان شیرین هستند.
